Pisagor ve Öklid Teoremi

PYTHAGORAS (Yaklaşık M.Ö. 580- M.Ö. 500) Eski Yunan filozofu ve matematikçisi. Hayatı : Doğum yeri olan Samos (Sisam)Adası’ndan M.Ö. 529’da Güney İtalya’ya, Kroton’ a göç etti. Güney İtalya bu de-virde bir Yunan kolonisiydi ve buraya yerleşenlerce Magna Graecia (Büyük Yunanistan) a-dıyla anılıyordu. Kroton da bu yörenin zengin liman kentlerin-den biriydi. Pisagor işte burada biraz kişisel çekiciliği, biraz kendisinde var olduğunu iddia ettiği kehanet gücü ve biraz da etrafında oluşturmayı başardığı gizemci havayla kentin zengin ve soylu delikanlılarından 300 kadarını bir çatı altında toplandı ve bir gizli örgüt, okul ya da mezhep kurdu. Pisagor, öğrencilerini iki bölüme ayırıyordu: Dinleyiciler ve Matematik-çiler. Örgüte dinleyicilikle başlanıyor ve belirli bir deneme süresinden son-ra başarılı olunursa matematikçiliğe geçiliyordu. Çalışmaları : Pisagor; Platon ve Aristoteles’in düşünce sistemlerini et-kileyen ilkeleri biçimlendirmiş, matematiğin ve batının ussal felsefe görü-şünün gelişiminde etkili olmuştur. Pisagor, sabah yıldızı ile akşam yıldızının aynı yıldız olduğunu anlayan ilk Yunanlıdır. Kendisinden sonra bu yıldız uzun süre Afrodit ile anıldı. Bugün bunun Venüs Gezegeni olduğunu biliyoruz. Pisagor, gerek dayandığı öğrenci kitlesi gerekse öğretisinin içerdiği te-mel öğeler bakımından soylulara yatkın bir felsefeciydi. Pisagor’un ölü-münden 10 yıl kadar önce, Güney İtalya’da demokratların egemenlik kur-masıyla Pisagorculuk yaygın bir şekilde kovuşturmaya uğradı. Pisagor’un kendisi de Kroton’dan sürüldü. Pisagorculuk da felsefecinin ölümünden sonra yalnızca yüzyıl kadar daha yaşadı ve tarih sahnesinden silindi gitti. Ancak Pisagor’un öğretisi ve fikirleri çağımıza kadar felsefe dünyasını etkiledi: Bir söylentiye göre “felsefeci” sözcüğünü üreten de O’dur... Pisagor, Dünyanın Güneş etrafında döndüğünü ileri sürdüğü zaman ol-dukça sert tepkiyle karşılaşmıştır. Bilimler hakkındaki görüşlerinin ne ka-darının ona ait olduğu bilinmemektedir. Çarpım tablosunu, hipotenüs teoremini ortaya atmış olduğu söylenir. Kurduğu felsefe okulu V. Yy.da Philolaos, IV. Yy.da ise Arkhytas tara-fından yaşatıldı ve büyük ün kazandı. Pisagorculuk adını alan dini ve ilmi hareket içinde, filozofu ve felsefesini yaşatan öğrencilerinin gerçek payını ayırt etmek güçtür. -Pisagorculuk başlangıçta bir takım dini mezhepler halinde ortaya çıktı; bu mezheplerden olanlar, Yedi Bilgeler’inkini andıran çok basit, fakat kimi-ne de bugün ne anlam vereceğimizi bilemediğimiz (mesela bakla yeme-mek) kurallara uyuyorlardı. Ayrıca ruhun bilgiyle temizleneceğine ve be-denden bedene (insandan insana, insandan hayvana vb.) geçebileceğine, yani felsefe ruh göçü teorisine inanıyorlardı. Pisagor ahlakı, müritleri ara-sında sözlü olarak öğretilir, bazı Pisagorcu filozoflar ise teorik çalışmalarla uğraşırlardı («matematikçiler»). - Bu matematikçi filozoflar geometri, aritmetik, astronomi ve fizik alanın-da birçok araştırmaya giriştiler. Bu araştırmalar sonucunda çok sayıda teo-rem ortaya atıldı. M.Ö. III. Yy.da Eukleides bunları düzene koydu. Pisagor-cular özellikle karede köşegen ile kenarın ortak ölçülemezliğini ispatlaya-rak, oransal sayıların kullanılışında aşılmaz bir sınırı keşfettiler. Sayıların ve aritmetik dizilerin yapısını uzun uzun inceleyerek, mesela «tikel sayı-lar»ı (yani, 6, 28, 496 gibi bölenlerinin toplamına eşit olan sayılar) tanımla-maya çalıştılar veya n kadar tek asal sayı toplamının n²’ye eşit olduğunu gösterdiler. Astronomi alanında ise Philolaos’un teorisine uyarak dünya-nın, evrenin merkezi olmadığını; güneş ve diğer gezegenlerle birlikte yer-yüzünün de merkezî bir ateş etrafında döndüğünü ileri sürdüler.